همدان
حجت الحق شرف الملک شیخ الرئیس ابوعلی حسین بن عبدالله بن حسن بن علی بن سینا که به اختصار او را به عنوان فرزند جدش ابن سینا میخوانند، در سوم صفر سال 370 هـ.ق در خرمیثن ـ از توابع بخارا ـ به دنیا آمد و در روز جمعه اول رمضان 427 هـ.ق در همدان درگذشت. او از بزرگترین دانشمندان ایران و جهان و از مفاخر ملی و اسلامی ایران است.
آرامگاه این دانشمند در کنار خیابان بوعلی قرار دارد که در دوره اخیر به جای بنای قدیمی ساخته شده است. این بنای برجی توسط مهندس هوشنگ سیحون به تقلید از بنای گنبد قابوس (397هـ.ق) طراحی شده است. اختلاف عمده برج آرامگاه بوعلی سینا با گنبد قابوس، در مقیاس کوچک آرامگاه بوعلی، تعداد پرههای برج و نیز در فقدان جدار برجی آن است.
بنای گنبد بتونی مخروطی شکل این برج، بر روی دوازده پایه بلند از بتون مسلح قرار گرفته است. ارتفاع هر پایه برج از کف زیرین آرامگاه تا زیر گنبد جمعاً 22/95 متر، پهنای هر پایه که قسمت کوچکی از شعاع برج به شمار میرود
در پایین، 1/17 متر و در بالا 92سانتیمتر، ضخامت هر پایه که طبعاً قسمت کوچکی از محیط برج را تشکیل میدهد 35 سانتیمتر، شعاع گنبد مخروطی شکل آرامگاه، 2/05 متر، ارتفاع مخروط،3/80 متر، ارتفاع تمام هیأت گنبدی شکل نوک آرامگاه 5/95 متر، ارتفاع اصلی آرامگاه 6/10 متر، و بلندی مجموع بنا تا نوک برج، کمی بیش از 28 متر است.
مدخل اصلی بنا از سمت مشرق بوده، ایوانی به عرض 3/15 و طول قریب 30 متر دارای یک ردیف ستون ساده شامل ده ستون مدور که قطر هر کدام در پایین 95 سانتیمتر و در بالا 75 سانتی متر به ارتفاع 4/10 متر است و از چهار پارچه سنگ گرانیت تشکیل شده، در جلوی بنا تعبیه شده است. وسط این ایوان، در محکم و باشکوهی است که از آن به دهلیز مجلل آرامگاه داخل میشوند. بر بالای این در به خط ثلث برجسته بر لوحه مرمری یکپارچه این آیه مرقوم است: "و من یؤت الحکمة فقد اوتی خیراً کثیرا (بقره، 272)" چون به دهلیز ـ به طول 8/70 و عرض 6/30 مترـ وارد شوند، سمت رو به رو، مدخل آرامگاه ابدی شیخ قرار دارد که در ورودی آن به طرحی شیوا از مشبک آهنی ساخته شده است و عرض و ارتفاع آن، 1/19و 1/4 متر است. در طرفین دهلیز و نزدیک دیوار، دو سنگ قبر بر روی سکوهای کوتاه مناسبی بر زمین قرار دادهاند که یکی بر روی قبر قدیم بوعلی سینا بوده و دیگری سنگ قبر قدیم "ابو سعید دخدوک" ـ دوست ابوعلی سینا ـ بوده است.
سنگ قبر قدیم بوعلی سینا به صورت دو طبقه پلهای حجاری شده و بالای آن تقریباً منشور شکل است. این گونه سنگ قبر در دوره مغول و بعد از آن زیاد معمول بوده است. بر روی بدنه و حاشیههای چهار طرف این سنگ قبر، به خط نسخ غیر مرغوب، تمام آیه 25 و ابتدای آیه 26 سوره آل عمران و دو بیت شعر زیر نوشته شده است: "حجت الحق ابوعلی سینا در شجع آمد از عدم به وجود در شصا کرد کسب جمله علوم در تکز کرد این جهان بدرود" کلمات شجع، شصا و تکز، به ترتیب به حساب ابجد، 373، 391، 427 میشود که بنابر ابیات فوق، اشاره به سال تولد، سن 18 سالگی شیخ که تمام علوم را فراگرفته بود و سرانجام سال وفات حکیم دارد. چون از دهلیز بگذرند و وارد محل اصلی آرامگاه گردند، قسمت سفلی، دوازده پایه برج آرامگاه در میان فضای چهارگوش این قسمت جلب نظر میکند که در میان آنها، قبر ابو علی سینا و دوستش "ابوسعید دخدوک" تعبیه شده است و تخته سنگ مرمر یکپارچهای به طول و عرض 1 متر روی آنها را میپوشاند. در بالای دیوارهای داخلی محوطه مربع آرامگاه، بیست بیت از قصیده معروف عینیه ابن سینا نوشته شده است. محوطه داخل آرامگاه در خروجی مستقلی به طرف مغرب دارد. قطر دیوار بنای آرامگاه به طرف مغرب 4/40 متر، ارتفاع آن14/70 و طول آن 65/10 متر است. تمام ساختمان آرامگاه بوعلی سینا بر روی صخره طبیعی کوهستان تحتانی زمین این قسمت، یعنی از عمق 9 متری با سنگهای لاشه و ماسه و آهنگ و سیمان ساخته شده و بنای مذکور، بر روی چنین شالوده محکمی قرار گرفته است.
