خوشه ی پروین یا ثریا
خوشه
پروین یا "ثریا" را بسیاری می‌شناسند. خوشه پروین نام خوشه‌ای در صورت
فلکی گاو که به «هفت خواهران» هم مشهور است. در لیست مسیه m45 نام‌گذاری
شده است.
قدیمی‌ها که خیلی راحت آن را در
آسمان پیدا می‌کنند. با نزدیک شدن زمستان برای مشاهده آن در ساعتهای قبل
از نیمه شب ، بالای سرتان را نگاه کنید. لکه مه آلودی می‌بینید که با کمی
دقت چند ستاره هم در آن می‌توان تشخیص داد. تیز بینی چشمانتان را با شمارش
ستاره‌های خوشه پروین بیازمایید! در هوای آلوده شهرهای بزرگ معمولا فقط 4
تا 5 ستاره پروین را می‌توان دید. اگر در شبی صاف تا 6 ستاره در پروین
توانستید ببینید، دید چشمانتان عادی است. در برخی شبهای صاف می‌توان تا 8
ستاره را نیز در پروین شمارش کرد.
اگر راستای کمربند جبار را به سوی شمال غرب آسمان ادامه دهید ابتدا به
ستاره الدبران وسپس به هفت ستاره درخشان وجفت هم می رسید که در کنارهم
خوشه انگورزیبایی را در آسمان تداعی می کنند خوشه پروین .خوشه ای با ستاره
های بسیار جوان که .9 ستاره درخشانتر آن در میدان دید تلسکوپی (1.5 درجه)
به خوبی جای می گیرند ودر شرایط ایده آل رصدی تیزبین ترین رصدگران تا 14
ستاره این خوشه را با چشم غیر مسلح تشخیص می دهند.رد پای این جرم زیبا در
تاریخ به حدود 3000 سال پیش برمی گردد و حتی در کتابهای مقدس دینی مانند
تورات وانجیل نیز بدان اشاره شده است.شاید به همین سبب این خوشه تا این حد
در شعر وادبیات جهان جای دارد.برای رومی ها این خوشه از اواسط خرداد در
آسمان صبحگاهی طلوع می کرده است یعنی درست سه هفته زودتر از طلوعی که در
عصر حاضر برفراز شرق دارد.آزتک ها در مکزیک وآمریکای مرکزی مبداء تقویم
سالیانه خود را با دیدن نخستین تلالو ستاره های ثریا پیش از طلوع خورشید
در آسمان صبحگاهی تنظیم می کردند.در یونان باستان ثریا جرم آسمانی مهمی
برای زمان سنجی بوده وطلوع سحرگاهی آن ازآغاز موسم سفرهای دریایی
وفرارسیدن فصل زراعت نشان داشته است.شاید به همین دلیل یونانی ها نام
پلیادها(کسانی که با کشتی سفر می کنند)را به آن داده اند.در اسطوره های
یونانی هفت ستاره درخشان این خوشه در حقیقت دختران اطلس وپلیون(اطلس ٬پسر
تیتان که زئوس خدای خدایان برای تنبیه او مجبورش می کندتا کره زمین را بر
دوش خود قرار دهد)هستند.در اودیسه هومر یا شعرهای هسیود٬ شاعر معروف
یونانی نیز اشاراتی به این خوشه شده است.هندوها این خوشه را هفت مادر خدای
جنگ می دانستند.حافظ ودیگر شاعران پر آوازه ایرانی هم در غزل ها واشعار
خود به عقد ثریا وهفت خواهران اشاره کرده اند.خوشه پروین در میان 14 خوشه
ای که با چشم غیرمسلح در آسمان دیده می شود واقعا" منحصر به فرد
است.محاسبه فاصله های دقیق خوشه ها از ارکان مهم در نردبان کیهانشناسی است
وخوشه پروین به سبب امتیازات ویژه ای که دارد بهترین انتخاب برای نخستین
پله این نردبان است.به همین دلیل کیهان شناسان برای فاصله یابی این خوشه
از روشهای گوناگونی استفاده کرده اند.آنها به کمک داده های ماهواره ابرخس
فاصله آنرا در حدود 440 سال نوری قطر آنرا 12 سال نوری وجرم کل آنرا 800
برابر جرم خورشید تعیین کرده اند.سن این خوشه نیز با استفاده از نمودار
هتسپرونگ راسل بین 75 تا 150 میلیون سال تخمین زده شده است.حرکت فضایی
ستارگان این خوشه چنان است که این خوشه به سمت جنوب شرق در حرکت است اما
ما هر 36000 سال جابجایی این خوشه را نسبت به ستاره های زمینه به اندازه
قطر ماه در آسمان خواهیم دید.
نام
در
گذشته به ثریا هفت خواهر هم می گفتند، چرا که به طور معمول فقط هفت ستاره
از بیش از دویست ستاره شناخته شده آن، به چشم برهنه مرئی هستند، و هم‌چنین
صورت فلکی خرس بزرگ یا «دب اکبر» که در برابر آن قرار می‌گیرد به هفت
برادر معروف بوده‌است.
افسانه
شانه‌های
گاو را خوشه پروین تشکیل می‌‌دهد. پیکر آسمانی گاو به خاطر این خوشهٔ
زیبا، جلوهٔ خاصی دارد. خوشهٔ پروین، شبیه به دب اصغر ولی کوچک‌تر و
فشرده‌تر از آن است که هفت ستاره در آن به وضوح دیده می‌شود. بر طبق
اساطیر یونان، خوشهٔ پروین، هفت خواهران اطلس نیرومند بودند که اوریون
(صورت فلکی جبار یا شکارچی) به دنبالشان بود و برای نجات از دست وی، به
صورت هفت کبوتر در آمدند.
مشخصات
1. قدر:۱٫۴
2. مساحت: ۱۲۰ دقیقه مربع
3. نوع: خوشه ستاره‌ای باز
4. صورت فلکی:ثور
5. تعداد ستاره: صدها ستاره
6. فاصله: ۴٫۵ سال نوری
قدر ستارگان
روی
هم رفته 20 ستاره پروین از قدر ششم درخشان ترند. اما انتظار نداشته باشید
همه آنها را بتوانید به چشم ببینید، چون برخی از آنها بسیار به هم نزدیکند
و تفکیک آنها بسیار دشوار است. کسانی بودند که می‌توانستند حتی تا 18
ستاره پروین را هم با چشم غیر مسلح ببینند! در مقایسه با دقت عقاب گونه
دیدگان آنها ، مردمان عادی تقریبا کورند! پروین یکی از نزدیکترین خوشه‌های
اختری باز در سراسر آسمان است و فقط خوشه باز "هوادس" در همان صورت فلکی
ثور ، از آن به ما نزدیکتر است. فاصله 430 سال نوری ما را از ستاره‌های
تشکیل دهنده پروین جدا می‌کند. این خوشه، پهنه‌ای به وسعت 4 برابر قرص ماه
را می پوشاند و از اینجا می توان نتیجه گرفت اندازه واقعی آن تقریبا 22
سال نوری باید باشد. اگر به دوربین دوچشمی دسترسی دارید با آن به این خوشه
زیبا نگاهی بیندازید!
عکسهای زمانگیر ، پروین را در احاطه سحابی رقیقی نشان می‌دهند که بیش از
این پنداشته می‌شد بازمانده دوران پیدایش ستاره‌های آن باشد، اما چهار سال
پیش ، اخترشناسان ، با بررسی دوباره تصاویر ماهواره فرو سرخ "آیراس"
دریافتند که این سحابی متعلق به خود خوشه نیست بلکه پروین فقط از میان آن
عبور می‌کند و ربطی به آن ندارد.
نکته دیگر آنکه در تمامی عکسهای
زیبایی که از این خوشه می بینید گویی اطراف ستاره های پروین هاله آبی
درخشان وزیبایی نمایان است.ابتدا اخترشناسان گمان می کردند این سحابی
بازتابی باقی مانده گازهایی است که خوشه از آن تشکیل شده است.اما بعدها
متوجه شدند که این موضوع به علت سن خوشه درست نیست.زیرا تاکنون گازهای
باقی مانده از تشکیل ان خوشه به سبب وجود گرانش بازوهای کهکشان پراکنده
شده اند.این نمای زیبا فقط بخاطر گذر خوشه از میان منطقه ای سرشار از
گازهای غبارآلود میان ستاره ای است.
برگرفته از سایت ستاره پارسی
